بازدید علمی از برج تاریخی رادکان
به منظور آشنایی هرچه بیشتر نخبگان، استعدادهای برتر و مخترعان استان با مناطق علمی تاریخی و دانشمندان بزرگ کشور و نحوه تفکر ایشان، بازدیدی یک روزه از منطقه برج تاریخی رادکان از توابع شهرستان چناران برگزار شد.
در این اردو که 10 نفر از نخبگان و مستعدان برتر در آن حضور داشتند، با همراهی کارشناس آثار باستانی، منطقه میل رادکان به تفضیل برای شرکت کنندگان توضیح داده شد. بخشی از توضیحات کارشناس آثار باستانی به شرح ذیل است:
میل رادکان در فاصله ۷۴ کیلومتری شمال مشهد و ۲۶ کیلومتری شمال غربی چناران واقع شدهاست. برج رادکان به ارتفاع ۲۵ متر، با بدنه استوانهای و گنبد مخروطی شکل، اثری تاریخی مربوط به قرن هفتم هجری است.
برج رادکان دارای گنبد مخروطی شکل است که ساختمان آن احتمالاً در سال ۶۰۷ قمری به پایان رسیدهاست. تاریخ احداث برج رادکان را ماکس افن برشم آلمانی سال ۶۰۰ و اندی و هرتسفلد سال ۶۸۰ ذکر کردهاند. هرتسفلد برج را مقبره یکی از حکام مغول میداند که برخی وی را امیر ارغون مغول میدانند. گدار مستشرق فرانسوی آن را آرامگاه یک زن و مطلع الشمس آن را از آثار دیلمیها میداند. علاوه بر راهنمایی مسافران و مقبره به دلیل وجود منفذهایی به تعداد بروج دوازدهگانه برخی برای این برج کارکرد تقویم و ستارهشناسی نیز قایلند. برج رادکان، در روزگار اوج خود، تنها تعیینکننده فصل، سال و نوروز در جهان بودهاست.
این برج اثر ریاضیدان، ستارهشناس و دانشمند بزرگ ایرانی، خواجه نصیرالدین توسی است. برج به ۱۲ دیوار خشتی بیرونی با پهنا و بلندی پایهگذاری شده که برج را به ۱۲ بخش ۳۰ درجهای تقسیم میشود و هر دیواره ۳۰ درجه از زاویه افق را دربر میگیرد، دو در دیوار مقابل هم ساخته شده و بر دیواره ۳۶۵ ترک نی ستونی وجود دارد که برج را به ۳۶ ترک ۱۰ درجهای تقسیم کردهاست.
انتخاب مکان درها، دریچهها در برج اتفاقی نیست، درها درست در راستای طلوع یلدایی (آغاز زمستان) و غروب آغاز تابستان در پهنه برج ساخته شدهاست و این برج تنها برجی است که میتوان از طریق آن چهار فصل، سال کبیسه و آغاز نوروز را معین کرد. برج رادکان دارای ویژگیهایی است که باعث افتخار ایرانیان بوده و تاکنون علیرغم پژوهشهای صورت گرفته تنها بخشی از هویت نجومی برج آشکار شدهاست. بدنه این برج بسیار ساده و دارای آجر چینی معمولی و دارای تزئینات آجرکاری و گچ بری است. به منظور استحکام بخشی بیشتر حد فاصل بندهای آجرها با فشار انگشت دست به داخل فشرده شدهاست که قابل توجه میباشد. در فواصل معین سوراخهایی به چشم میخورد که جای داربست بوده که در هنگام احداث بنا تعبیه شدهاست. ورودی هلالی شکل آن در ضلع جنوبی گنبد قرار دارد. زیباترین قسمت بنا در بخش فوقانی آن قرار دارد، که عبارت از دو ردیف قطار بندی و دو کتیبه کوفی و پهلوی است که در میان تزئینات آجرکاری و گچ بری که نام بانی و تاریخ ساخت بر آن نوشته شدهاست. طرح داخلی گنبد رادکان مدور و دارای نمایی ساده و اندود گچ و آهک است. در تمام بدنه بنا آجر و ملات گچ و آهک بکار رفتهاست.